logo Rok Grotowskiego 2009
Instytut Grotowskiego
  • Polish
  • English
Mecenat

Wrocław Europejską Stolicą Kultury 2016


Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Tadashi Suzuki

Tadashi Suzuki

Urodzony w 1939 w Shimizu w Japonii. W 1966 roku założył w Tokio Waseda-shōgekijō (Mały Teatr Waseda) – czołowy zespół japońskiej awangardy teatralnej lat sześćdziesiątych. W 1976 roku przeniósł się do górskiej wioski Toga (prefektura Toyama na wyspie Honsiu), i przekształcił swój zespół w 1984 roku w Suzuki Company of Toga (SCOT).

 

Od 1982 roku organizuje rokrocznie latem międzynarodowy festiwal teatralny w Toga (pierwszy festiwal teatralny w Japonii). Dzięki Suzukiemu japońscy widzowie mogli zapoznać się z twórczością m.in.: Roberta Wilsona, Tadeusza Kantora, Jurija Lubimowa, Theodorosa Terzopoulosa, Georges’a Lavaudanta, Lee Breuera, Ann Bogart, Ratan Thiyama. 

 

Suzuki stworzył oryginalną metodę treningu aktorskiego, której nauczał w wielu miejscach na świecie, m.in. w Julliard School w Nowym Jorku i Moskiewskim Teatrze Artystycznym.

 

W latach 1995–2007 pełnił funkcję Dyrektora Artystycznego Shizuoka Performing Arts Centre. Wchodzi w skład Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej. Współzałożyciel BeSeTo – festiwalu organizowanego przez trzy kraje: Chiny, Japonię i Koreę w stolicach tych państw (stąd nazwa: Be – Beijing/Pekin, Se – Seul, To – Tokio). Przewodniczy Japan Performing Arts Foundation.

 

Efekt wieloletniej współpracy Suzukiego ze znanym japońskim architektem Aratą Isozakim stanowi osiem unikalnych przestrzeni teatralnych w Toga, z jedynym w swoim rodzaju amfiteatrem na wodzie na czele.

 

Wśród wyreżyserowanych przez niego dzieł znajdują się m.in.: O pasjach dramatycznych, Trojanki, Dionizos, Król Lear, Cyrano de Bergerac i Madame de Sade. Obok przedstawień realizowanych z własnym zespołem Suzuki wielokrotnie reżyserował gościnnie: w Stanach Zjednoczonych (Baśń Leara), Rosji (Król Lear, Elektra) i Niemczech (Król Edyp).

 

Jest zwolennikiem teatru uniwersalnego, przekraczającego bariery kulturowe i narodowościowe. Wątki i tematy rodem z kultury Zachodu (od Eurypidesa po Czechowa) przenikają się w jego twórczości z rodzimą tradycją teatru nō i kabuki, a archaiczne pieśni, techniki ruchu i walki łączą się z jego autorskimi osiągnięciami w pracy nad ciałem i głosem.

 

Suzuki wyłożył swoje podejście do teatru i aktorstwa w wielu publikacjach. W swych rozważaniach skupiał się na zagadnieniach takich jak struktura grupy teatralnej, typy przestrzeni teatralnych i sposoby ich użycia, a także – przekraczanie barier kulturowych i narodowych celem tworzenia dzieł odwołujących się do uniwersalnych elementów w człowieku.

 

„Podstawą gry scenicznej jest praca nóg – pisze Tadashi Suzuki w tekście Gramatyka stóp (z języka japońskiego przełożyła Anna Sambierska „Didaskalia” 2002 nr 48) zamieszczonym w jego książce Ekkyō suru chikara. – Od tego zależy postawa całego ciała, której ruchy dłoni i rąk tylko dodają wyrazu. W wielu przypadkach nogi mają też wpływ na siłę i niuanse głosu. Ktoś pozbawiony dłoni lub rąk może być aktorem, ale wątpię, czy byłby nim człowiek nie posiadający nóg. […] Gra aktora rozpoczyna się od uświadomienia sobie, ze stoi na ziemi – mocno, jakby zapuścił w niej korzenie, albo wręcz przeciwnie, jakby miał za chwilę oderwać się i lekko poszybować w górę. Wszystko zbudowane jest na tym uczuciu i na sposobie, w jaki ciało aktora styka się z podłożem. Dlatego właśnie dzięki stopom aktor udowadnia, że jest aktorem. […] W teatrze, inaczej niż w tańcu, środkiem wyrazu jest nie tylko ciało aktora. To, że teatr jest teatrem, opiera się na fakcie, iż dochodzą jeszcze słowa. Postanowiłem zbadać, jakie postawy ciała przyjmują ludzie w zwykłym, codziennym życiu. Wypowiadane przez człowieka słowa rodzą się w ciele znajdującym się w określonej pozycji. Pozycje te są kombinacją kilku elementów podstawowych i ich wariantów. Myślę, że współczesny aktor powinien przede wszystkim umieć uzmysłowić sobie, jaka jest zależność między pozycją ciała a sposobem mówienia”.

 

Suzuki gościł w Polsce tylko raz. W ramach Sezonu Teatru Narodów w Warszawie, latem 1975 roku, zaprezentował polskiej publiczności Pasje dramatyczne II.

 

 

W sierpniu 1973 roku Jerzy Grotowski spędził kilka dni w Japonii, a w wędrówkach po Tokio towarzyszył mu Tadashi Suzuki. Jego relacja z tego spotkania na łamach czasopisma teatralnego Shingeki nie tylko opisuje mało znany epizod z zamorskiej podróży Grotowskiego, ale ukazuje pośrednio, w jakim punkcie poszukiwań znajdował się wówczas sam Suzuki:

„(...) Doprawdy czułem więcej bliskości i pokrewieństwa będąc z nim, niż kiedy przebywam w towarzystwie czołowych postaci naszego shingeki (dosł. „nowy teatr”, nurt japońskiego teatru zrodzonego na pocz. XX w., wzorowany na mieszczańskim teatrze zachodnim). Grotowski wielokrotnie mówił o przekraczaniu barier kulturowych. Domyślam się, że do takich refleksji mogła go skłaniać polska specyfika. Wychował się w kraju, który geograficznie i historycznie znajdował się na styku różnych kultur i wpływów. W zetknięciu z kulturą innych narodów Europy – mógł przypuszczać Grotowski – ludzie, między innymi za sprawą języka, uświadamiają sobie wzajemne różnice. Jeśli narzędziem porozumienia jest ciało, odczuwanie rzeczy, widzenie spraw, spojrzenie na świat upodabniają się.”

 

Dwa lata później, w czerwcu 1975, w ramach Festiwalu Teatru Narodów Suzuki prezentował w Warszawie spektakl „Pasje dramatyczne II”. Na łamach „Twórczości” (1975 nr 11) Andrzej Kijowski pisał po przedstawieniu: „ (...) Wszystko jest zawarte w czasie i w rytmach oraz w głębokiej strukturze, która się przez nie ujawnia. W strukturze, powtarzam, a nie w fabułach, które są właściwie obojętne, które można nizać do woli. Ta głęboka struktura, wyrażająca się w okrucieństwie i sprawiedliwości, jest strukturą ofiary. Teatr tragiczny jest wnukiem krwawych ofiar, w których plemię nasze poświęcało jednego z nas, aby przekupić tajemniczy los (...) Oglądając ten teatr nie miałem ani przez chwilę poczucia obcości, egzotyki.”

 

Tadashi Suzuki, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu japońskiej kontrkultury z przełomu lat 60. i 70. bez wątpienia należy do grona owych buntowników, bezkompromisowych poszukiwaczy i odkrywców nowych form wypowiedzi, które miały sprostać wyzwaniom ostatnich dziesięcioleci minionego wieku. Był współzałożycielem legendarnego zespołu „Mały Teatr przy Uniwersytecie Waseda”, twórcą nowatorskiej, dzisiaj szeroko znanej w teatralnym świecie metody treningu aktorskiego, a zarazem aktywnym uczestnikiem ożywionych debat publicznych wokół problemów nurtujących japońskie środowiska artystyczne i intelektualne epoki wielkiego fermentu w powojennej historii Japonii. W 1982 roku zainicjował pierwszy w Japonii, prawdziwie międzynarodowy festiwal teatralny w oddalonej od centrum kraju górskiej wiosce Toga, który wkrótce awansował do rangi najbardziej prestiżowych tego typu wydarzeń w świecie.

 

Henryk Lipszyc